Khu Công nghiệp Xuân Quế – Sông Nhạn: Tầm nhìn và phát triển

1. Giới thiệu

Trong bối cảnh Việt Nam đang vươn mình trở thành một trung tâm sản xuất và công nghiệp hàng đầu khu vực Đông Nam Á, các khu công nghiệp (KCN) đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, thu hút đầu tư và tạo việc làm. Với vị trí chiến lược và nguồn lực dồi dào, tỉnh Đồng Nai từ lâu đã là một trong những địa phương dẫn đầu cả nước về phát triển công nghiệp, với hàng chục KCN hoạt động hiệu quả, đóng góp đáng kể vào GDP quốc gia. Trong số các dự án mới được phê duyệt, Khu Công nghiệp Xuân Quế – Sông Nhạn (KCN Xuân Quế – Sông Nhạn) tại huyện Cẩm Mỹ, tỉnh Đồng Nai, nổi bật như một dự án đầy tiềm năng, hứa hẹn tạo ra bước ngoặt kinh tế cho khu vực phía Đông tỉnh.

KCN Xuân Quế – Sông Nhạn được phê duyệt vào cuối năm 2020, với quy mô giai đoạn 1 là 1.000 ha, nằm trong tổng thể quy hoạch khu công nghiệp – đô thị – dịch vụ rộng 3.595 ha tại hai xã Xuân Quế và Sông Nhạn. Dự án không chỉ nhằm mục đích mở rộng quỹ đất công nghiệp của Đồng Nai mà còn hướng đến việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế, nâng cao đời sống người dân địa phương và đón đầu làn sóng đầu tư từ trong và ngoài nước. Với sự hỗ trợ của chính phủ và sự tham gia của Công ty Cổ phần KCN Xuân Quế, dự án này đang từng bước được triển khai, dù vẫn đối mặt với nhiều thách thức về quy hoạch và cơ sở hạ tầng.

Bài viết này sẽ phân tích toàn diện về KCN Xuân Quế – Sông Nhạn, từ bối cảnh quy hoạch, mục tiêu kinh tế, cơ sở hạ tầng, đến tác động xã hội, môi trường và triển vọng tương lai. Qua đó, chúng ta sẽ hiểu rõ hơn về vai trò của dự án trong chiến lược phát triển công nghiệp của Đồng Nai và Việt Nam, cũng như những bài học cần rút ra để đảm bảo sự phát triển bền vững.

2. Bối cảnh và quy hoạch

Vị trí địa lý và ý nghĩa chiến lược

KCN Xuân Quế – Sông Nhạn tọa lạc tại hai xã Xuân Quế và Sông Nhạn, thuộc huyện Cẩm Mỹ, tỉnh Đồng Nai. Huyện Cẩm Mỹ nằm ở phía Đông tỉnh, cách trung tâm thành phố Biên Hòa khoảng 60 km, nhưng sở hữu vị trí chiến lược nhờ gần các tuyến giao thông huyết mạch và cơ sở hạ tầng quan trọng. Dự án cách sân bay quốc tế Long Thành khoảng 7 km, cách nút giao cao tốc TP.HCM – Long Thành – Dầu Giây 6 km và tiếp giáp với cao tốc Dầu Giây – Phan Thiết. Những yếu tố này tạo ra lợi thế lớn về kết nối giao thông, giúp KCN dễ dàng tiếp cận các thị trường trong nước và quốc tế.

Huyện Cẩm Mỹ, trước khi có KCN Xuân Quế – Sông Nhạn, chủ yếu là khu vực nông nghiệp với diện tích lớn đất trồng cao su do Công ty TNHH MTV Tổng Công ty Cao su Đồng Nai quản lý. Mật độ dân số tại hai xã Xuân Quế và Sông Nhạn khá thấp (dưới 200 người/km²), và kinh tế địa phương phụ thuộc vào sản xuất nông – lâm nghiệp quy mô nhỏ. Việc phát triển KCN tại đây nằm trong chiến lược của tỉnh Đồng Nai nhằm khai thác tiềm năng vùng ven, giảm áp lực cho các khu trung tâm như Biên Hòa và Long Thành, đồng thời thúc đẩy phát triển kinh tế toàn diện.

Quá trình phê duyệt và quy hoạch

KCN Xuân Quế – Sông Nhạn được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt bổ sung vào Quy hoạch phát triển các khu công nghiệp ở Việt Nam vào ngày 25/12/2020, cùng với hai KCN khác tại Đồng Nai là Long Đức 3 và Bàu Cạn – Tân Hiệp. Tổng diện tích quy hoạch của KCN Xuân Quế – Sông Nhạn là 3.595 ha, trong đó giai đoạn 1 có quy mô 1.000 ha, được triển khai từ năm 2024 sau khi Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà ký Quyết định số 1479/QĐ-TTg vào ngày 28/11/2024. Dự án được định hướng phát triển theo mô hình khu công nghiệp – đô thị – dịch vụ, kết hợp sản xuất công nghiệp với phát triển đô thị và các tiện ích hỗ trợ.

Công ty Cổ phần KCN Xuân Quế được chấp thuận làm nhà đầu tư chính, chịu trách nhiệm xây dựng và kinh doanh kết cấu hạ tầng. Thời hạn hoạt động của dự án là 50 năm kể từ ngày được cấp phép, với thời gian thực hiện không quá 60 tháng cho giai đoạn 1. Đất sử dụng cho KCN chủ yếu là đất trồng cao su, do đó công tác bồi thường và giải phóng mặt bằng được đánh giá là thuận lợi hơn so với các khu vực đông dân cư.

Quy mô và phân kỳ đầu tư

Tổng diện tích 3.595 ha của KCN Xuân Quế – Sông Nhạn bao gồm các khu chức năng như khu công nghiệp, khu đô thị, và khu dịch vụ. Giai đoạn 1 (1.000 ha) tập trung vào xây dựng cơ sở hạ tầng kỹ thuật và thu hút các nhà đầu tư thứ cấp. UBND tỉnh Đồng Nai được giao nhiệm vụ xác định ranh giới cụ thể, đảm bảo kết nối hạ tầng giữa các giai đoạn và không ảnh hưởng đến quy hoạch tổng thể. Dự án được kỳ vọng sẽ trở thành một “thủ phủ công nghiệp xanh”, ưu tiên các ngành công nghiệp sạch, công nghệ cao và thân thiện với môi trường.

3. Mục tiêu và ý nghĩa kinh tế

Chuyển dịch cơ cấu kinh tế

Đồng Nai là tỉnh dẫn đầu cả nước về diện tích đất công nghiệp, với khoảng 38 KCN được quy hoạch và 32 KCN đã đi vào hoạt động tính đến năm 2020. Tuy nhiên, huyện Cẩm Mỹ vẫn là địa phương duy nhất trong tỉnh chưa có KCN hay cụm công nghiệp (CCN) hoạt động, khiến kinh tế địa phương chậm phát triển so với các khu vực khác như Biên Hòa hay Long Thành. Việc triển khai KCN Xuân Quế – Sông Nhạn được xem là bước ngoặt để chuyển dịch cơ cấu kinh tế của huyện từ nông nghiệp sang công nghiệp và dịch vụ, phù hợp với định hướng phát triển vùng Đông Nam Bộ.

Dự án không chỉ tạo thêm quỹ đất công nghiệp mà còn thúc đẩy đô thị hóa, hình thành các khu dân cư và dịch vụ hỗ trợ xung quanh KCN. Điều này giúp Cẩm Mỹ thoát khỏi tình trạng kinh tế phụ thuộc vào nông nghiệp, đồng thời giảm áp lực dân số và hạ tầng cho các khu vực trung tâm của tỉnh.

Tạo việc làm và nâng cao thu nhập

Một trong những mục tiêu quan trọng của KCN Xuân Quế – Sông Nhạn là tạo ra hàng ngàn việc làm cho lao động địa phương và các vùng lân cận. Với quy mô lớn và định hướng đa ngành, KCN được dự đoán sẽ thu hút các doanh nghiệp trong các lĩnh vực như chế biến thực phẩm, điện tử, công nghệ cao và sản xuất công nghiệp nhẹ. Những ngành này không chỉ mang lại cơ hội việc làm ổn định mà còn yêu cầu lao động có trình độ, từ đó thúc đẩy đào tạo nghề và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực tại Cẩm Mỹ.

Theo ước tính, một Ascendancy, một KCN với quy mô 1.000 ha như giai đoạn 1 của KCN Xuân Quế – Sông Nhạn có thể tạo ra hàng chục ngàn việc làm trực tiếp và gián tiếp, từ công nhân nhà máy đến các dịch vụ hỗ trợ như logistics, ăn uống và nhà ở. Điều này không chỉ cải thiện thu nhập mà còn nâng cao chất lượng sống của người dân, góp phần giảm nghèo và thu hẹp khoảng cách phát triển giữa khu vực nông thôn và thành thị.

Thu hút đầu tư trong và ngoài nước

Đồng Nai hiện là điểm đến của khoảng 2.092 dự án đầu tư từ 44 quốc gia và vùng lãnh thổ, với tổng vốn đăng ký hàng tỷ USD. Tuy nhiên, nhiều KCN tại Đồng Nai đã lấp đầy trên 84%, khiến quỹ đất công nghiệp còn lại rất hạn chế. KCN Xuân Quế – Sông Nhạn ra đời đúng thời điểm để đón đầu làn sóng đầu tư mới, đặc biệt khi sân bay quốc tế Long Thành dự kiến đi vào hoạt động vào năm 2025, tạo động lực lớn cho các nhà đầu tư trong các lĩnh vực công nghiệp, logistics và dịch vụ.

Dự án được kỳ vọng sẽ thu hút các doanh nghiệp lớn, đặc biệt từ Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore và các nước châu Âu, nhờ vị trí gần sân bay Long Thành và các tuyến cao tốc. Chính sách ưu đãi thuế, hỗ trợ pháp lý và cơ sở hạ tầng đồng bộ cũng là những yếu tố giúp KCN Xuân Quế – Sông Nhạn trở thành điểm đến hấp dẫn.

Đóng góp vào kinh tế quốc gia

KCN Xuân Quế – Sông Nhạn không chỉ có ý nghĩa với Đồng Nai mà còn đóng vai trò quan trọng trong chiến lược công nghiệp hóa, hiện đại hóa của Việt Nam. Là một phần của khu vực Đông Nam Bộ – động lực tăng trưởng kinh tế lớn nhất cả nước, KCN này sẽ góp phần tăng kim ngạch xuất khẩu, đặc biệt trong các ngành công nghiệp chế biến, chế tạo và công nghệ cao. Đồng thời, dự án giúp giảm áp lực cho các KCN ở TP.HCM và Bình Dương, tạo sự phân bổ đầu tư đồng đều hơn giữa các địa phương.

4. Cơ sở hạ tầng và phát triển

Hiện trạng cơ sở hạ tầng

Tính đến năm 2025, KCN Xuân Quế – Sông Nhạn đang trong giai đoạn đầu của việc xây dựng cơ sở hạ tầng giai đoạn 1. Các hạng mục ưu tiên bao gồm hệ thống đường giao thông nội khu, cấp điện, cấp nước sạch và xử lý nước thải. Công ty Cổ phần KCN Xuân Quế chịu trách nhiệm đầu tư và đảm bảo hạ tầng đáp ứng tiêu chuẩn hiện đại, đồng bộ với quy hoạch chung của tỉnh Đồng Nai.

UBND tỉnh Đồng Nai đã chỉ đạo các cơ quan liên quan phối hợp xác định các tuyến giao thông trong khu vực dự án, đảm bảo không ảnh hưởng đến các tuyến đường hiện hữu. Trường hợp có vướng mắc, tỉnh sẽ điều chỉnh ranh giới giai đoạn 1 để phù hợp với quy hoạch giao thông tổng thể. Ngoài ra, hệ thống xử lý nước thải và các biện pháp bảo vệ môi trường cũng được chú trọng, nhằm đáp ứng yêu cầu về phát triển bền vững.

Nhà đầu tư và vai trò của chính phủ

Công ty Cổ phần KCN Xuân Quế, với vai trò nhà đầu tư chính, cam kết góp vốn chủ sở hữu và tuân thủ các quy định pháp luật về đầu tư, đất đai và kinh doanh bất động sản. Công ty chịu trách nhiệm về tính hợp pháp, trung thực của hồ sơ dự án, đồng thời phải hoàn thiện các thủ tục bảo vệ môi trường và ký quỹ đảm bảo thực hiện dự án. Tổng vốn đầu tư cho giai đoạn 1 đang được rà soát và tính toán bởi Ban Quản lý các KCN tỉnh Đồng Nai, nhằm đảm bảo tính khả thi và hiệu quả của dự án.

Chính phủ và UBND tỉnh Đồng Nai đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ nhà đầu tư, từ phê duyệt quy hoạch, phân bổ chỉ tiêu đất, đến giám sát tiến độ thực hiện. Tỉnh cũng phối hợp với các cơ quan trung ương để giải quyết các vướng mắc về quy hoạch sử dụng đất, vốn là một trong những trở ngại lớn của dự án trong giai đoạn 2020–2022.

Kết nối giao thông

Một trong những lợi thế lớn nhất của KCN Xuân Quế – Sông Nhạn là khả năng kết nối giao thông vượt trội. Dự án nằm gần sân bay quốc tế Long Thành, một trong những công trình hạ tầng trọng điểm của Việt Nam, dự kiến hoàn thành vào năm 2025. Sân bay này sẽ tăng cường khả năng vận chuyển hàng hóa và hành khách, tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp trong KCN xuất khẩu sản phẩm ra thị trường quốc tế.

Ngoài ra, KCN được kết nối với các tuyến cao tốc như TP.HCM – Long Thành – Dầu Giây và Dầu Giây – Phan Thiết, giúp rút ngắn thời gian di chuyển đến TP.HCM, cảng Cái Mép – Thị Vải và các tỉnh lân cận. Các tuyến đường nội khu trong KCN cũng được thiết kế hiện đại, đảm bảo lưu thông thuận tiện cho xe tải và container.

Thách thức trong phát triển hạ tầng

Mặc dù có nhiều lợi thế, KCN Xuân Quế – Sông Nhạn đối mặt với một số thách thức trong việc hoàn thiện cơ sở hạ tầng. Thứ nhất, việc giải phóng mặt bằng, dù thuận lợi hơn so với các khu vực đông dân cư, vẫn đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà đầu tư, chính quyền địa phương và Công ty Cao su Đồng Nai. Thứ hai, việc đảm bảo nguồn vốn cho các hạng mục hạ tầng quy mô lớn là một bài toán không đơn giản, đặc biệt trong bối cảnh cạnh tranh giữa các KCN trong khu vực. Thứ ba, các yêu cầu về bảo vệ môi trường và phát triển bền vững đòi hỏi nhà đầu tư phải đầu tư vào công nghệ hiện đại, làm tăng chi phí ban đầu.

5. Tác động xã hội và môi trường

Tác động xã hội

KCN Xuân Quế – Sông Nhạn mang lại nhiều lợi ích xã hội đáng kể cho huyện Cẩm Mỹ và các khu vực lân cận. Trước hết, dự án tạo ra hàng ngàn việc làm, từ lao động phổ thông đến lao động kỹ thuật cao, giúp cải thiện thu nhập và chất lượng sống của người dân. Các khu đô thị và dịch vụ đi kèm, như nhà ở công nhân, trường học và cơ sở y tế, cũng góp phần thúc đẩy đô thị hóa và nâng cao mức sống.

Dự án còn tạo điều kiện để người dân địa phương tiếp cận với các chương trình đào tạo nghề, từ đó nâng cao kỹ năng và khả năng cạnh tranh trên thị trường lao động. Ngoài ra, sự phát triển của KCN kéo theo nhu cầu về các dịch vụ như logistics, ăn uống và bán lẻ, tạo thêm cơ hội kinh doanh cho các hộ gia đình và doanh nghiệp nhỏ.

Tác động môi trường

Việc chuyển đổi đất trồng cao su sang đất công nghiệp không tránh khỏi những tác động môi trường, bao gồm mất diện tích cây xanh, thay đổi hệ sinh thái và nguy cơ ô nhiễm từ hoạt động sản xuất. Huyện Cẩm Mỹ vốn có nhiều khu vực đất trồng cây và mặt nước, do đó việc xây dựng KCN cần được quản lý chặt chẽ để tránh ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường tự nhiên.

Các hoạt động sản xuất trong KCN, nếu không được kiểm soát, có thể gây ô nhiễm nước, không khí và đất. Đặc biệt, xử lý nước thải công nghiệp là một vấn đề cần được ưu tiên, với yêu cầu xây dựng hệ thống xử lý đạt tiêu chuẩn trước khi xả thải ra môi trường. Ngoài ra, việc xây dựng cơ sở hạ tầng và vận chuyển nguyên vật liệu cũng có thể gây tiếng ồn và ô nhiễm bụi trong giai đoạn đầu.

Biện pháp giảm thiểu và cam kết bền vững

Để giảm thiểu tác động môi trường, nhà đầu tư cam kết tuân thủ các quy định về bảo vệ môi trường, bao gồm hoàn thiện báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM) và đầu tư vào hệ thống xử lý nước thải hiện đại. KCN Xuân Quế – Sông Nhạn được định hướng trở thành một khu công nghiệp xanh, ưu tiên các ngành công nghiệp sạch và ứng dụng công nghệ tiên tiến để giảm thiểu khí thải.

Chính quyền tỉnh Đồng Nai cũng yêu cầu nhà đầu tư thực hiện các biện pháp như trồng cây xanh xung quanh KCN, sử dụng năng lượng tái tạo và giám sát chất lượng môi trường định kỳ. Những nỗ lực này không chỉ giúp bảo vệ môi trường mà còn nâng cao uy tín của KCN trong mắt các nhà đầu tư quốc tế, đặc biệt là những doanh nghiệp chú trọng đến trách nhiệm xã hội và môi trường.

6. Thách thức và triển vọng tương lai

Thách thức

KCN Xuân Quế – Sông Nhạn đối mặt với một số thách thức lớn trong quá trình triển khai. Thứ nhất, các vướng mắc về quy hoạch sử dụng đất, như đã gặp phải trong giai đoạn 2020–2022, có thể tiếp tục ảnh hưởng đến tiến độ dự dáng. Thứ hai, sự cạnh tranh với các KCN khác trong khu vực Đông Nam Bộ, như KCN Long Thành, KCN Việt Hương hay KCN Tân Tạo, đòi hỏi Xuân Quế – Sông Nhạn phải tạo ra sự khác biệt về chính sách ưu đãi và chất lượng hạ tầng.

Thứ ba, việc thu hút các nhà đầu tư thứ cấp không phải là nhiệm vụ dễ dàng, đặc biệt trong bối cảnh kinh tế toàn cầu biến động và các quốc gia khác như Indonesia, Thái Lan cũng đang cạnh tranh mạnh mẽ để thu hút FDI. Cuối cùng, việc đảm bảo phát triển bền vững, vừa đáp ứng mục tiêu kinh tế vừa bảo vệ môi trường, là một bài toán phức tạp đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà đầu tư, chính quyền và cộng đồng.

Triển vọng tương lai

Bất chấp những thách thức, KCN Xuân Quế – Sông Nhạn có triển vọng tươi sáng nhờ vị trí chiến lược, sự hỗ trợ của chính phủ và tiềm năng kinh tế của khu vực Đông Nam Bộ. Khi sân bay Long Thành đi vào hoạt động vào năm 2025, KCN này sẽ trở thành điểm đến lý tưởng cho các doanh nghiệp trong lĩnh vực logistics, sản xuất và công nghệ cao. Việc định hướng phát triển theo mô hình khu công nghiệp – đô thị – dịch vụ cũng giúp dự án tạo ra giá trị gia tăng vượt trội, không chỉ trong sản xuất mà còn trong dịch vụ và bất động sản.

Dự án còn có cơ hội tận dụng xu hướng toàn cầu về phát triển bền vững, bằng cách thu hút các doanh nghiệp ứng dụng công nghệ xanh và năng lượng tái tạo. Nếu được triển khai thành công, KCN Xuân Quế – Sông Nhạn không chỉ là động lực kinh tế cho huyện Cẩm Mỹ mà còn là hình mẫu cho các KCN khác tại Việt Nam, kết hợp hài hòa giữa tăng trưởng kinh tế và bảo vệ môi trường.

7. Kết luận

KCN Xuân Quế – Sông Nhạn là một dự án đầy tham vọng, mang trong mình kỳ vọng thay đổi diện mạo kinh tế của huyện Cẩm Mỹ và tỉnh Đồng Nai. Với quy mô lớn, vị trí chiến lược và sự hỗ trợ mạnh mẽ từ chính phủ, dự án hứa hẹn sẽ tạo ra hàng ngàn việc làm, thu hút đầu tư và thúc đẩy phát triển đô thị. Tuy nhiên, để đạt được thành công, nhà đầu tư và chính quyền cần vượt qua các thách thức về quy hoạch, hạ tầng và môi trường, đồng thời đảm bảo sự phát triển bền vững.

Trong bối cảnh Việt Nam đang hội nhập sâu rộng vào kinh tế toàn cầu, KCN Xuân Quế – Sông Nhạn không chỉ là một dự án địa phương mà còn là một phần của tầm nhìn lớn hơn, đưa Việt Nam trở thành trung tâm công nghiệp và sản xuất của khu vực. Với sự quản lý hiệu quả và cam kết lâu dài, KCN này có thể trở thành biểu tượng cho sự phát triển cân bằng giữa kinh tế, xã hội và môi trường, góp phần xây dựng một tương lai thịnh vượng cho Đồng Nai và cả nước.